سرکوب غریزه آزادی بعنوان یکی از عوامل وقوع انقلاب اسلامی

سرکوب غریزه آزادی بعنوان یکی از عوامل وقوع انقلاب اسلامی  نویسنده: ابراهیم حقیقی
طرح مسئله : یکی از مسائلی که در بررسی انقلابها مورد توجه محققین قرار دارد بررسی عوامل ایجاد شرایط انقلابی در جوامع است. در اینجا نیز بعنوان بررسی علل انقلاب اسلامی در ایران در اینجا نیز بعنوان بررسی علل انقلاب اسلامی در ایران یکی از موضوعات که در این نوشته مورد بررسی قرار می گیرد . بررسی موضوع سرکوب آزادی در دوران قبل از انقلاب است. اینکه آیا سرکوب آزادی منجر به شرایط انقلابی در ایران گردیده است. پس متغیر مستقل در اینجا همین موضوع سرکوب غریزه آزادی است. و متغیر وابسته نیز شرایط انقلابی می باشد. که برای بررسی این موضوعات ابتدا به بیان فرضیاتی در این باره خواهیم پرداخت و از بین این فرضیات دو فرضیه را انتخاب و با استفاده از مفاهیم بکار رفته در فرضیات ضمن تعریف این فرضیات به جمع آوری اطلاعات استفاده از منابع مکتوب خواهیم پرداخت و در پایان نیز به بررسی و نتیجه گیری این اطلاعات که البته در حد این مقاله می باشد خواهیم پرداخت .

اما قبل از پرداختن به چارچوب نظری لازمست در باره اهمیت این موضوع چند جمله ای بیان شود. درباره اهمیت موضوع بخصوص این موضوع همین بس که اگر به انقلابات بزرگ نظری بیافکنیم یکی از شعارها و خواسته های انقلابیون تحقق آزادی بوده است . بخصوص انقلاب اسلامی ایران که شعار «استقلال ، آزادی ، جمهوری اسلامی» یکی از بنیادی ترین و به عبارتی شعار اصلی انقلاب بود از آنجا که هدف از بررسی علل انقلابات بعنوان یک پدیده اجتماعی بنوعی کشف قانونمندی آنها پیش بینی و به عبارت درست تر جلوگیری از وقوع آن است . لذا اگر به یک شناخت علمی و دقیق از عوامل ایجاد کننده انقلابات دست یافتیم این می تواند تجربه مفیدی برای جلوگیری از بروز شرایط ویرانگر انقلابی باشد و از بروز تنش ها و اتلاف انرژیهایی که در نتیجه بی توجهی به این مسائل پیش می آید جلوگیری کرد. از طرفی چون بررسی انقلاب بنوعی بررسی یک پدیده ای است که اتفاق افتاده بنوعی تحلیل بعد از وقوع است و برای آزمون فرضیات باید از اطلاعات مکتوب و دست دوم استفاده کرد. پس از این مقاله برای آزمون فرضیات سعی شده از مطالب و مفروضات کتب مربوط به انقلاب اسلامی و یا کتبی که بنحوی به سنجش فرضیات کمک می کند استفاده شود یعنی کتبی که مرتبط به اوضاع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی دوران حکومت پهلوی بویژه سالهای پایان دوره سلطنت بویژه بعد از 1342 می باشد.

دریافت فایل پی دی اف

قسمت اول

قسمت دوم

نگاهی به تحول خانواده در ایران وجهان و عوامل مؤثر بر آن

باسمه تعالی

چکیده

خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد اجتماعی در همه جوامع،و در همه ی زمانها  می باشد که هم سلامت فرد و هم بقای جامعه را تأمین می کند. در گذشته های دور  نظام خانوادگی پدر سالاری و متکی بر اصول مذهبی رایج در آن عصر بوده است  نه بر اساس علاقه و عاطفه . زنان از بسیاری از حقوق امروزی محروم بودند. مردان از اختیارات نامحدودی برخوردار بودند. ولی به تدریج براثر تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فکری، خانواده دچار تغییراتی شد.  از حجم خانواده کاسته شده و کارکردهای خانواده کاهش یافته و نهادها و مؤسسات دیگر جامعه عهده دار برخی از وظایف خانواده گردیدند.زنان در خانواده از موقعیت بهتری برخوردار شده  فرزندان نیز از حقوق و آزادی های بیشتری برخوردار گردیدند.پیوندهای خویشاوندی امروزه نسبت به گذشته کم رنگ تر شده و نفوذ خود را در برقراری پیوندهای ازدواج از دست داده اند. این تحولات را در ایران هم می توان دید . گذز از خانواده گسترده به خانواده هسته ای ، تغییر در شیوه های ازدواج و همسرگزینی ، هویت بخشیدن به زنان و قائل شدن حق مالکیت و ... برای آن ها ، ایجاد دگرگونی در روابط زن و شوهر و والدین و فرزندان و ... از جمله تغییراتی است که می توان در خانواده ی ایرانی مشاهده کرد.

کلید واژه ها:   خانواده ، خویشاوندی ، خانواده گسترده ، خانواده ی هسته ای ، پدر سالاری

     منابع :

     بهنام ، جمشید: ساختهای خانواده و خویشاوندی در ایران تهران: جیبی 1350.

     ترابی ، علی اکبر: جامعه شناسی ادبیات فارسی ، تبریز: فروغ آزادی ،1376.

     قرآن کریم

     کوئن ،بروس : درآمدی به جامعه شناسی ترجمه ی محسن ثلاثی تهران: نشر توتیا 1378.

     گیدنز ، آنتونی : جامعه شناسی ترجمه منوچهر صبوری تهران:نشر نی ،1383.

     ملکی ، حسن :آشنایی با قانون اساسی کد 3010دوره کاردانی تربیت معلم تهران:شرکت چاپ و نشر ایران

     وثوقی ،منصور : مبانی جامعه شناسی (1) رشته علوم اجتماعی  انتشارات دانشگاه پیام نور

     مظاهری ، علی اکبر : خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام

     روزنامه همشهری شماره 3016 مورخه 19/1/1382

     نشریه ندای صادق  شماره 19 دانشگاه امام صادق

تعریف خانواده

تعریف خانواده

      اصطلاح خانواده گاه  به گروهی از افرادی که روابط « زن وشوهری » ، یا « پدر ومادر –فرزندی »  میانشان وجود دارد اطلاق می شود وگاه مفهومی از یک گروه اجتماعی محدود را در بر دارد که افرادش با روابط گوناگونی ، که لزوماً روابط خویشاوندی نیست به یکدیگر مر بوطند .

    خانواده زن وشوهری یا هسته ای – شامل پدر و مادر و فرزندان – بر اساس ازدواج به وجود می آید و دارای و ظایف عاطفی ،مذهبی ،تربیتی ،جنسی و...است و مشخصه آن روابط میان پدر و مادر ، والدین و فرزندان و خواهران و برادران است .(جمشید بهنام ، 1350 ، ص 5 )

خانواده به مفهوم محدود آن عبارت است از یک واحد اجتماعى، ناشى از ازدواج یک زن ویک مرد که فرزندان پدید آمده از آنان خانواده را تکمیل مى کند. تعریف دیگرى، خانواده را گروهى از افرادمى داند که از راه خون ، زناشویی و یا فرزند پذیری با یکدیگر ارتباط می یابند و طی یک دوره ی زمانی نامشخص ،باهم زندگی می کنند.(بروس کوئن، 1378،ص127) آنتونی گیدنز جامعه شناس انگلیسی نیز خانواده را گروهی از افراد می داند که با ارتباطات خویشاوندی مستقیماً پیوند یافته اند،و اعضای بزرگسال آن مسئولیت مراقبت از کودکان را برعهده دارند. پیوندهای خویشاوندی ارتباطات میان افراد است که یا از طریق ازدواج برقرار گردیده اند ، یا از طریق تبار که خویشاوندان خونی (مادران ، پدران ، فرزندان دیگر ، پدربزرگها و غیره )را با یکدیگر مرتبط می سازد. و ازدواج عبارت است از پیوند جنسی از نظر اجتماعی به رسمیت شناخته شده و پسندیده بین دو نفر بزرگسال. (آنتونی گیدنز،1383،ص424)

اسلام خانواده را گروهى متشکل از افراد، داراى شخصیت مدنى، حقوقى و معنوى معرفى مى کند که هسته اولیه آن را ازدواج مشروع زن و مردى تشکیل مى دهند و نکاح عقدى است که براساس آن رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار مى شود و در آن طرفین داراى وظایف و حقوقجدید مى شوند. ارتباط خویشاوندى در سایه نکاح پدید مى آید و اعضاى آن روابط قانونى، اخلاقى و عاطفى دارند.

اساس تشکیل آن این است که زن و مردى مى کوشند اراده خود را بر تأسیس آن و قبول تکالیفى که شرع براى آنها معین کرده است، محقق سازند. بر این اساس خانواده یک تأسیسحقوقى به حساب خواهد آمد که اعضاى آن با رشته خونى با هم پیوند پیدا مى کنند. جامعه شناسان خانواده را یک پدیده تاریخى مى دانند که از اجتماع کلى جدا نیست. واحدى است اجتماعى که در عین حال خصایص یک نهاد و یک گروه را واجد است.     

نقش و اهمیت خانواده

نقش و اهمیت خانواده:

خانواده بستری است که در آن فرد رشد یافته و از موجودی ضعیف و ناتوان به انسانی با شخصیت تبدیل می شود.  چرا که خانواده نخستین محیط اجتماعی است که فرد در آن قرار می گیرد. و والدین  و اطرافیان کودک نخستین انسانهایی هستند که با وی ارتباط برقرار می کنند. با توجه به اهمیت اساسی این دوران در یادگیری _العلم فی الصغر کاالنقش فی الحجر_ بسیاری از اعمال ، اندیشه ها ، احساسات و جهت گیریهای فرد در بزرگسالی ریشه در خانواده  و دوران کودکی او دارد.

 در طول تاریخ تلاش های زیادی برای حذف خانواده صورت گرفته است  حتی جوامعی نیز سعی در از میان برداشتن ضرورت مقررات قانونی و مذهبی ازدواج را داشتند. ولی بزودی به مشکلات و پیامدهای این طرز زندگی زناشویی واقف گشته و بتدریج مجبور شدند به عمل ازدواج جنبه ی قانونی داده و مقررات جدیدی را برای حفظ خانواده بعنوان سلول زندگی اجتماعی مورد توجه قرار دهند.(منصور وثوقی ،ص122)

نهاد خانواده در همه جوامع، از مذهبى و غیر مذهبى پذیرفته شده و در جوامع گوناگون داراى نقش، پایگاه و منزلت‏هاى گوناگون است و در حیات اجتماعى مردم نقش و تأثیرى فراوان دارد. خانواده هسته اول همه سازمانها و نهادهاى اجتماعى است همه نقش هاى مربوط به ایجاد تمدن و انتقال مواریث و رشد و شکوفایى انسانیت به آن مربوط مى شود و نیز همه سنت ها، عقاید و آداب ویژگى هاى فردى و اجتماعى از طریق خانواده به نسل جدید انتقال مى یابد.

در اسلام بنیادی ترین واحد جامعه خانواده است واهمیت ویژه ای به خانواده داده شده و مایه آرامش انسانها دانسته شده است.-ومن ایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها و جعل بینکم مودة و رحمة-یعنی یکی از نشانه های او اینست که از خود شما برای شما همسر آفرید تا با او آرام گیرید ومیان شما مهر و محبت قرار داد.(سوره روم آیه 21)

در جهان بینی اسلامی برای تمامی نیازها و غرایز انسانی راهکاری در نظر گرفته شده است .در این باره می توان گفت مسأله ازدواج بهترین راهکار برای یکی از این غرایز انسانی  است که از دیدگاه اسلامی اهمیت بسیاری دارد. بهترین زمان برای  ازدواج از دیدگاه اسلام دوره جوانی  است زیرا برای شروع به هر کاری دوره ای مناسب است و مناسب ترین دوره برای ازدواج دوره جوانی است .به همین دلیل است که سعدی می گوید: ای کاش در جوانی می دانستم و در پیری می توانستم.

روح لطیف انسان همانند جسم او دارای نیازهایی است که در صورت تأمین آن ها به تکامل واقعی خواهد رسید. به همین دلیل محبوب ترین چیز نزد خدای تعالی مسأله ازدواج است؛ تا آنجا که حضرت رسول می فرماید: "النکاح سنتی و مَن رَغَبَ عَن سُنَتی فَلَیس مِنی" و امام صادق نیز  می فرماید: "مِن اخلاق الانبیاء حُب النساء." دوست داشتن زنان از اخلاق پیامبران است.

مسأله زوجیت در قرآن کریم ، حتی برای اشیا نیز مطرح شده است ، خداوند در این باره می فرمایند : "مِن کُل شیءٍ خلقنا زوجٍ." یعنی مسأله زوجیت  فقط در مورد انسان ها و یا سایر موجودات نیست بلکه برای اشیا نیز این مسأله صدق می کند .

 دلایل اهمیت خانواده در اسلام

1) مسأله تولید مثل: اصولاً راز بقای موجودات و انسان ها در طبیعت ، تقویت غریزه جنسی است .

2) مسأله کسب استقلال: هنگامی که جوانی ازدواج می کند و جامعه کوچکی را به نام خانواده تشکیل می دهد ،در واقع احساس استقلال می کند و این احساس استقلال، موجب آرامش نفس می شود که در بالندگی و تکامل فرد و جامعه بسیار مؤثر است.

3) حفظ عفت و مصونیت از گناه: در حدیث آمده است نیمی از دین جوان با ازدواج حاصل می شود و نیم دیگر آن با تقوا، بنابراین ازدواج از دین انسان حفاظت می کند به همین دلیل باید به آن اهمیت داده شود. اکثر بزهکاران  اجتماع، افراد مجرد هستند.

معصوم (ع)در حدیث دیگری می فرماید: اکثر اهل جهنم از غیر متأهلین هستند؛ یعنی افراد متأهل کمتر به سراغ گناه و خلاف می روند.

4) ایجاد آرامش و تأمین اجتماعی: تمامی برنامه ها و اقدامات توسعه یک کشوردر چارچوب امنیت، مفهوم می یابد . حتی بهره برداری از آزادی ها نیز در پناه امنیت، امکان پذیر است. عدم امنیت مانع سازندگی می شود. در اثر ازدواج امنیت اجتماعی  ایجاد می شود، زیرا هنگامی که فرد ازدواج می کند با مسائلی چون تربیت فرزندان و سایر شئون زندگی خانوادگی در گیر می شود به همین دلیل کمتر به سوی اعمال بزهکارانه می رود ،اعمالی که موجب سلب امنیت فرد و اجتماع  می شوند .

بنابراین روی گردانی از سنت الهی موجب زوال پیوند اجتماعی و سقوط جامعه می گردد ، پس باید هر چه زودتر و بیشتر زمینه های روحی مناسب را برای جوانان فراهم کرد،زیرا میثاق ازدواج، مقدس ترین میثاق بشری است.(www.irib.ir/tv)                   

وظایف و کارکردهای  خانواده:

خانواده عهده دار وظایف مهم و فوق العاده اى است که اهم آن عبارت اند از:

ـ تنظیم رفتار جنسی و زاد و ولد  

ـ مراقبت و محافظت از کودکان، ناتوانان و سالمندان

ـ اجتماعی کردن فرزندان

ـ تثبیت جایگاه و منزلت اجتماعی

‌ــ فراهم آوردن امنیت اقتصادی(بروس کوئن،1378 ص131)

خانواده در قانون اساسی

خانواده در قانون اساسی

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با الهام از تعالیم اسلامی  بر اهمیت و قداست خانواده و تحکیم آن تأکید دارد.بر اساس اصل دهم قانون اساسی: ‹از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است ، همه ی قوانین و مقررات و برنامه ریزی های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده ، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی برپایه ی حقوق و اخلاق اسلامی باشد.›(حسن ملکی، 1372،ص24)

جامعه متشکل از خانواده هاست، مختصات آن از طریق روابط خانوادگى قابل توصیف است. اثر وجودى مفید و یا زیانبخش آن، به جامعه هم مى رسد. ساخت و مشى آن در سکون یا اضطراب جامعه مؤثر است. انگیزه اعضایش در انگیزه هاى اجتماع تأثیر مى گذارد. چگونگى مشى و سبک زندگى آن در اخلاق جامعه و در صحت یا بیمارى آن نقشى مؤثر دارد.) http://amb-iran.fr/index.php?lang=fa&page=00&PHPSESSID=6d2b878602893a293f7bcd8dc3a65030).

در ادبیات فارسی و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ ایرانی هم به عشق و زناشویی و اهمیت خانواده توجه خاصی شده است . بعنوان مثال فردوسی جامعه انسانی و قوام و پایداری آن را بر اساس مهر و محبت و برگزیدن همسر وتشکیل خانواده ای پاک و لذت بردن از زیبایی ها و خوشی های زندگی به وجهی معتدل و متین استوار می داند، و زناشویی این شرط لازم و اجتناب ناپذیر بقای نوع انسانی را به شیوه ای خردگرایانه طرح و بررسی می کند:

جهان را فزایش ز جفـت آفرید                   که از یک فـزونی نیاید پدیـد

یکـی نیست جز داور کـردگـار                  که او را نه انباز و نه جفت و یار

هر آنچه آفریدست جفت آفرید                 گـشاده ز راز نـهفت آفـــ‌رید

اگر نیستی جفت انـدر جهــان                  بمانـدی توانایـی اندر نـهان     (علی اکبر ترابی ،1376،ص31)

مولوی نیز عشق و محبت را را اصل و اساس اتحاد زن و مرد دانسته که بقای نسل انسانی را به دنبال دارد .

میل اندر مرد و زن حق زان نهـاد                تا بقـا یابد جهـان زیـن اتـحاد